Over de beelden van Sofia Speybrouck
Ik loop rond in het huis van Sofia Speybrouck. Het zijn opendeurdagen in de gewone huiselijke setting. Er is een rek met een reeks verschillende kleine sculpturen, de grotere beelden staan op de tafel of de grond. Ook de tuin is mee opgenomen in de expositie. Er staan beelden in bloemenperken en op het gazon dat het woonhuis met het atelier verbindt. Het atelier is niet toegankelijk, maar ik weet uit vroegere bezoekjes dat de probeersels, de ontwerpen en de matière première er liggen opgestapeld: de onbewerkte zware klei.
De beelden van Sofia Speybrouck zijn dus gemaakt uit klei en dragen alle kenmerken van die materie: robuust, compact, geworteld in diepzinnigheid en uiterst sober. Ze staan a.h.w. onwankelbaar met de voeten in de Vlaamse klei. Het materiaal wordt niet verdoezeld, maar krijgt in haar handen zowel ernst als speelsheid.
In een eerste lezing ontmoet je voorstellingen uit de natuur, vooral de speelse dieren die ons omringen: een krolse kat, een wakkere hond en een ongrijpbare vogel. Allen geportretteerd met een majestueuze pracht. Naast de dierenwereld kan ook de mens niet ontbreken. Portretten mag je niet verwachten, maar menselijke relaties des te meer. Sofia focust op de wonderen in de mensenwereld. De geboorte van een mens is haast niet uit te beelden, maar zij legt de gebeurtenis binnen een warme omhelzing. De geboorte is ontvangen én koesteren. De liefde kent zovele uitdrukkingen, van rusten bij elkaar tot een intiem gesprek, twee gezichten versmelten in één beweging naar elkaar toe. Ook de kracht van de mens krijgt gestalte in een blok klei gefatsoeneerd tot een gesprek. Je kan geen betere verbeelding van het ‘woord’ bedenken. Ze zijn zowel publieke aanspraak als zacht gefluister om de kracht enigszins te sturen. Wanneer de mens verbeeld wordt gaat het steeds om een relatie.
Niet alleen de zonnezijde komt aan bod, ook de duistere kant van ons bestaan. Er zijn stoorzenders die relaties dreigen stuk te maken. De oorlog drukt het kind nog dichter bij de moeder op de vlucht voor het geweld. De maskers zijn grimassen die vele gevoelens uitstralen. Of zijn het maskers uit het antieke theater, die als een spreekkoor commentaar geven op de verheven schoonheid? Het masker is in staat veel te verbergen en tegelijk tot uitdrukking te brengen wat men zelf niet over de lippen krijgt. Zo ontdek je in haar werk teven een schaduwzijde van het leven.
Om zo’n rijkdom tot uitdrukking te brengen gebruikt Sofia drie elementen, vlakken, lijnen en leegte. Haar vader was abstract kunstenaar die werkte met lijnen en kleurvlakken. Wat hij tweedimensionaal deed, wordt bij zijn dochter driedimensionaal. Hierdoor ontstaat een lichtspel in de beelden. Vlakken en lijnen spelen met licht en duister. Geen enkel onderdeel van het beeld is zonder functie. Daarom moet je steeds rond Sofia’s beelden heen lopen. Elke zijde spreekt, bekoort, verwondert. Zij zijn telkens opnieuw een boeiende tekening. Door de leegte wordt de dichte klei transparant. Alles heeft betekenis, het beeld, de perforatie en de tussenruimte. Daar ontstaat een nieuwe figuur die schittert van gratie en elegantie. Het thema wordt een symbool. De finale vorm is een verwijzing naar meer.
De grotere beelden van Sofia spelen met de ruimte en de tijd. Ze zijn een aanwezigheid. Ze staan graag alleen en ze brengen geleding in de ruimte. Je loopt er niet zomaar aan voorbij, ze worden deel van je eigen universum. Het vraagt aandacht om de betekenis van haar beelden te ontdekken. Naast veel ruimte vragen ze dus ook de veel tijd om hun volle betekenis te onthullen. Haar werken zijn suggesties die ons uitnodigen te fantaseren. Ze appelleren op onze eigen verbeelding en (onder)bewustzijn, dat mede invulling geeft aan wat je ziet. Haar werken spreken, geven je tijd om te ontdekken en ruimte om je eigen interpretatie erin te leggen.
Door hun lichte vorm van abstractie zijn ze meer dan een sculptuur, ze zijn een symbool dat een verbinding legt met het diepste geestesleven van de toeschouwer. Maar het vraagt tijd om dat te ontdekken en zin voor meditatie opdat de betekenis tenvolle voor je oplicht. De beelden zijn een stukje ZIJN, basis van leven. De dichte klei maakt het verborgene zichtbaar. Mogen we hier verwijzen naar Heidegger die voor deze ervaring het Griekse woord a-lètheia gebruikt: het openplooien van het verborgene, of positief gezegd, het zichtbaar maken van de waarheid? Daarom houden we van kunst!